Pracownik chroniony to osoba, która jest objęta szczególną ochroną prawną w miejscu pracy, ze względu na swoją sytuację lub okoliczności. W Polsce pracownikami chronionymi są m.in.:
- osoby niepełnosprawne
- osoby w wieku przedemerytalnym
- osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony z powodu zastępstwa, zmiany technologicznej lub organizacyjnej
- osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony z powodu braku innego pracownika zdolnego do wykonywania pracy
- osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony związanej z przygotowaniem do zawodu
- osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony z powodu wystąpienia okoliczności wymagających zastępstwa zatrudnionych pracowników
- osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony związanej z wykonywaniem prac wymagających szczególnych warunków lub niebezpieczeństw
Pracodawca nie może zwolnić pracownika chronionego bez ważnej przyczyny. Jeśli jednak zwolni pracownika chronionego bez ważnej przyczyny, pracownik ma prawo do odszkodowania od pracodawcy.
Kiedy można zwolnić pracownika chronionego?
Pracodawca może zwolnić pracownika chronionego tylko w niektórych określonych przepisami prawnymi sytuacjach. Są to m.in.:
- gdy pracownik nie wywiąże się z obowiązków wynikających z umowy o pracę
- gdy pracownik nie przestrzega przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
- gdy pracodawca złoży wniosek o ogłoszenie upadłości lub likwidacji zakładu pracy
- gdy pracodawca zamierza zmienić rodzaj działalności lub zaprzestać działalności, a zmiana ta uniemożliwia zatrudnienie pracownika
- gdy pracodawca zamierza zmniejszyć zatrudnienie w zakładzie pracy w wyniku reorganizacji lub likwidacji stanowiska pracy
Jeśli pracodawca chce zwolnić pracownika chronionego, musi najpierw złożyć odpowiedni wniosek do sądu pracy. Sąd pracy będzie mógł zatwierdzić zwolnienie pracownika chronionego tylko wtedy, gdy uzna, że istnieje ważna przyczyna do zwolnienia. W przeciwnym wypadku sąd pracy może nakazać pracodawcy przywrócenie pracownika do pracy lub zasądzić odszkodowanie na rzecz pracownika.
Jakie prawa przysługują pracownikom chronionym?
Pracownicy chronieni mają takie same prawa jak pozostali pracownicy, z pewnymi dodatkowymi ograniczeniami w zakresie możliwości zwolnienia ich z pracy. Oprócz tego, pracownicy chronieni mają następujące dodatkowe prawa:
- prawo do ochrony przed zwolnieniem bez ważnej przyczyny
- prawo do odszkodowania od pracodawcy, jeśli zostali zwolnieni bez ważnej przyczyny
- prawo do przywrócenia do pracy po zwolnieniu bez ważnej przyczyny, jeśli sąd pracy nakaże takie przywrócenie
Pracodawca nie może również dyskryminować pracowników chronionych na jakiejkolwiek podstawie, tj. ze względu na ich niepełnosprawność, wiek czy inną okoliczność, za którą są objęci ochroną prawną. Pracodawca ma również obowiązek zapewnić pracownikom chronionym odpowiednie warunki pracy, takie jak dostosowanie stanowiska pracy do ich potrzeb oraz zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej.